Deprem İzolasyonu ve Sismik İzolatör

Sismik İzolasyon Tanımı

Sismik izolasyon, yapısında da görüldüğü üzere ‘izole’ kelimesinden anlamını taşımaktadır. Asıl görevi, bünyesinde bulunduğu yapının, yaşanan deprem sarsıntısından ve etkilerinden daha az etkilenmesini, zararını minimum görmesini sağlamaya yönelik tercih edilen bir yalıtım aracı teknolojisidir. Modern anlamda ilk örneklerini ise 1980’li yılların başında Japonya ve Yeni Zelanda öncülüğünde görmekteyiz. Sismik izolasyon deprem sarsıntısının yayılımının önüne geçerek enerjiyi yalıtır, su yalıtımı suyun akışının önüne geçer, evlerde ve diğer yapılarda tercih edilen ısı yalıtımı ısı değişikliğine sebep olacak geçişlere engel olur. Dolayısıyla yalıtım konusu yalnızca deprem başlığına atfedilmemiş, birçok alanda ihtiyaç haline gelmiştir. Özellikle ülkece yaşamış olduğumuz Kahramanmaraş merkezli son deprem felaketi ile birlikte sismik izolasyon konusu tekrar gündeme gelmiştir.

Sismik İzolatörler

İzolatörler, yapıların temelinde bulunan ve mümkünse otopark katı, bodrum katı gibi zemine yakın temel bölgelerde yer alır. Sarsıntı yaşandığı esnada binanın bu şiddet ile büyük yıkıma uğramasına ya da sağa sola doğru sallanarak hasar almasına engel olmaktadır. Bu sayede sarsıntıdan yalnızca binanın kendisi değil; içinde yaşayanlar ve onların eşyaları da bu depremden hasarsız bir şekilde çıkabilecektir. Bu izolatörlerin kullanılması için herhangi bir kısıtlama ya da özel koşullar söz konusu değildir. Yapının az katlı ya da çok katlı olması durumu değiştirmez. Yalnızca sistemin kurulmasına kaynaklık edecek boyutta bir mekânsal alan tanımlanması yeterli olacaktır. Bunun yanı sıra pratikte bu sistemin CE sertifikasının olması şart hem de deprem yönetmeliğimizin 14. bölümünde belirtilen ekstra testlerin yapılması gerekmektedir.

Sismik İzolatör Çeşitleri

Sismik izolatörleri iki ayrı türde incelemek mümkündür:

1- Kauçuk Sismik İzolatör

2- Eğri Yüzeyli Sismik İzolatör

Bizim ülkemizde 2 numaralı eğri yüzeyli sismik bir diğer tabirle eğri yüzeyli sürtünmeli sarkaç sistemli izolatörler yaygın olarak üretilmektedir. Sık tercih edildiği yapılar ise: Hastaneler, ulaşım tesis noktaları, okullar, kamu kurum ve kuruluşları, enerji tesisleri gibi stratejik öneme sahip alanlardır.

Sistemsel Bağlamda Sismik İzolatör

Sismik izolatörler zeminden bağımsız bir şekilde birtakım parçalar ile yapıya sabitlenmesiyle hareket kazanımı sağlamaktadır. Çünkü bulunduğu alandaki boşluk onun hareket etmesini sağlayacaktır.  Sismik izolatörün sistemsel olarak zemin bölgesinde yer alması çok önemlidir. Bunun sebebi sarsıntının yer kabuğundan geliyor olmasıdır. Zemine yakın bir izolasyon sistemi, üst tabakada meydana gelecek hasarı engelleyecektir. Sarsıntının yüzeyden çok şiddetli şekilde vurmasıyla birlikte izolatör devreye girecek ve devreye girdiği andan itibaren sistemin bulunduğu yapıya beşik gibi yatay düzlemde salınım etkisi yaratacaktır. Çünkü mekanizma, gelen sarsıntıyı yatay düzleme yayarak gücünü kırmaktadır. Bununla birlikte izolatöre yaşanacak herhangi bir teknik aksaklık, arıza, hasar durumunda değiştirmek mümkündür. İzolatörler, bina var olduğu müddetçe görevini yerine getirmeye devam edecek kadar da dayanıklıdır.